3ο Μέρος: αφιέρωμα “Η Εκπαίδευση των Ελλήνων της Δικής μας Ανατολής”: γράφει ο Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας
Επόμενος σταθμός μας η πανέμορφη Σμύρνη.
Η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης ιδρύθηκε το 1733 και αποτέλεσε τον πνευματικό φάρο μάθησης όλης της Ρωμιοσύνης.
Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της ήταν αφιερωμένη «εις τον Υιὸν του Θεού, τον Κύριον ημῶν Χριστόν» και ονομαζόταν Σχολείον Χριστού. Στα μετέπειτα χρόνια είχε διάφορα ονόματα, όπως Μεγάλο Σχολείο, Ελληνικό Σχολείο ή Ευαγγελικό Φροντιστήριο. Τελικά, από τις αρχές του 19ου αιώνα, η ονομασία Ευαγγελική Σχολή έγινε η επικρατούσα.
Ήταν αυτόνομη και ανεξάρτητη σε θέματα εσωτερικής λειτουργίας και προγραμμάτων σπουδών.
Μεταξύ των ετών 1861-1914 αναγνωρίστηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, και οι απόφοιτοί της από το 1862 μπορούσαν να εγγραφούν στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δίχως εξετάσεις.
Το 1922 οι μαθητές της Σχολής μαζί με τα παραρτήματά της, όπως η Εμπορική Σχολή, το Διδασκαλείο Αρρένων για τη μόρφωση δημοδιδασκάλων και ένα Γυμνάσιο, ήσαν περίπου 1.500.
Από την Ευαγγελική Σχολή αποφοίτησαν σπουδαίες προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων ήταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Νεόφυτος, ο Αδαμάντιος Κοραής και ο μουσικός Μανώλης Καλομοίρης.
Το Κεντρικόν Παρθεναγωγείον της Σμύρνης ιδρύθηκε το 1830 ως Αλληλοδιδακτικό σχολείο και ήταν το πρώτο ελληνικό σχολείο κοριτσιών στην πόλη. Το 1886 το «Κεντρικόν Παρθεναγωγείον» στεγάστηκε σε υπέροχο νεοκλασικό κτίριο.
Το εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα αποτελείτο από εξατάξιο δημοτικό σχολείο και τριτάξια αστική σχολή.
Σε τούτον τον «Φάρο της Ανατολής», όπως το αποκαλούσαν, μεταξύ 1919-1922 προστέθηκε και πλήρες Γυμνάσιο Θηλέων.
Αξίζει να σημειωθεί πως λειτουργούσε και τριτάξιο διδασκαλείο, για να σπουδάζουν δασκάλες.
Στο Ομήρειο Παρθεναγωγείο Σμύρνης, λειτουργούσαν δυο τάξεις νηπιαγωγείου, πέντε ελληνικού σχολείου και τέσσερις γυμνασίου. Ήταν ισότιμο με το Αρσάκειο και οι μαθήτριες που αποφοιτούσαν από αυτό, οι «Ομηρειάδες», γίνονταν δασκάλες.
Στη Σμύρνη λειτουργούσαν επίσης το Κεντρικό Παρθεναγωγείο Αγίας Φωτεινής Σμύρνης (1830), το Ελληνικόν Παιδαγωγείον Σμύρνης (1851) και το Φιλολογικό Γυμνάσιο Σμύρνης (1809).
Ενοριακά σχολεία Σμύρνης, κοινοτικά αρρένων και θηλέων ή και μεικτά, που λειτουργούσαν σε κάθε ενορία της ως το 1922 ήταν τα ακόλουθα: της Αγίας Αικατερίνης, της Αγίας Άννης, του Αγίου Βουκόλου, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Δημητρίου (Χατζηαντώνειος), του Δαραγατσίου, της Ευαγγελίστριας, του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, του Αγίου Ιωάννου (Λιγαριάς), του Αγίου Κωνσταντίνου, της Αγίας Κυριακής, της Αγίας Μαρκέλλας, της Μεταμορφώσεως (Μορτάκια), του Αγίου Νικολάου (Τσαϊρλί Μπαξέ), του Τιμίου Προδρόμου και Αγίου Τρύφωνος.
Φτάνουμε στα Βουρλά. Εκεί, η Αναξαγόρειος Σχολή Βουρλών λειτουργούσε σε ένα μεγάλο, επιβλητικό κτίριο και αποτέλεσε σπουδαίο πνευματικό κέντρο των Ρωμιών της Μικράς Ασίας. Η σχολή αποτελούνταν από ένα αρρεναγωγείο, ένα παρθεναγωγείο και μία νυχτερινή σχολή.
Η πνευματική μας περιήγηση μας οδηγεί στις Κυδωνίες, το πανέμορφο Αϊβαλί, όπου το 1800 λειτούργησε η Ακαδημία ή αλλιώς η Σχολή Κυδωνιών, η οποία σε διάφορες χρονικές περιόδους ονομαζόταν Γυμνάσιο, Ελληνομουσείο και Σχολή Βενιαμίν.
Σκοπός της Ακαδημίας ήταν να σπουδάσουν και να αποφοιτήσουν από αυτήν οι δάσκαλοι των σχολείων του Αϊβαλί.
Όμως, σύντομα, η φήμη της σχολής εξαπλώθηκε στις γύρω περιοχές και η Ακαδημία Κυδωνιών αποτέλεσε ένα από τα αξιολογότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μικρασίας.
Εκεί πήγαιναν να σπουδάσουν ανώτερη εκπαίδευση νέοι από τις γύρω περιοχές, τη Σμύρνη, τη Χίο και άλλα μέρη της μητροπολιτικής Ελλάδας.
Η εκπαίδευση στη σχολή αυτή ήταν πρωτοποριακή και με νέες ιδέες, σύμφωνες με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό.
Σπουδαίοι διδάσκαλοι του Γένους δίδαξαν σε αυτήν, όπως ο Βενιαμίν Λέσβιος, φίλος του Αδαμαντίου Κοραή.
Επίσης ήταν διευθυντής και δίδαξε σε αυτήν ο λόγιος Θεόφιλος Καΐρης, μέλος της Φιλικής Εταιρείας, που εγκατέλειψε το Αϊβαλί το 1821, για να πάρει μέρος στην επανάσταση του Γένους.
Το 1819, ιδρύθηκε στο Αϊβαλί τυπογραφείο, που λειτούργησε υπό τον έλεγχο της Ακαδημίας μέχρι τον Ιούνιο του 1821, τότε που οι Τούρκοι κατέστρεψαν τις Κυδωνίες και τη Σχολή τους.
Μεγάλος ο χώρος της Μικρασιατικής γης και σπουδαία η Παιδεία στα μέρη της Δικής μας Ανατολής.
Δυσκολεύομαι πού να πρωτοαναφερθώ, γνωρίζοντας εξ’ αρχής πως θα παραλείψω πολλούς τόπους Ρωμιών, όχι λόγω άγνοιας της αξίας τους, αλλά λόγω του χρόνου που δεν είναι δυνατόν να διατεθεί σε μία ομιλία.
Συνεχίζοντας την περιήγηση στη μνήμη των Αλησμόνητων πατρίδων του Ελληνισμού γνωρίζουμε πως:
Ανάμεσα στα σπουδαία εκπαιδευτικά ιδρύματα της Μικράς Ασίας ήταν το Γυμνάσιο Ανδριανουπόλεως και η Μαράσλειος Σχολή της Φιλιππούπολης.
Οι Έλληνες στο Λυθρί (Ερυθρές) της Ιωνίας λειτουργούσαν σχολείο αρρένων και σχολείο θηλέων. Κι όταν υπήρχαν μαθητές που χρειάζονταν ανώτερες σπουδές, οι πλούσιοι της κοινότητας τους έστελναν στη Μασσαλία και την Πράγα.
Στη Σπάρτη της Πισιδίας λειτούργησε το 1810 στοιχειωδώς ένα σχολείο, που βεβαίως δεν ήταν αρκετό, γι’ αυτό μετά από λίγα χρόνια, με τη βοήθεια της εκκλησίας αναγέρθηκε και λειτούργησε οργανωμένο κοινοτικό σχολείο.
Στην Αττάλεια το 1922 λειτουργούσε δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο, αστική σχολή, παρθεναγωγείο, ημιγυμνάσιο και νυχτερινή σχολή για μεγάλους.
Στην Πέργαμο λειτουργούσαν σε όμορφα διδακτήρια δημοτικό σχολείο, νηπιαγωγείο αρρεναγωγείο και γυμνάσιο.
Στην Προύσα λειτουργούσαν η Κεντρική Ελληνική Σχολή Προύσης και η Αστική Σχολή Δεμιρδεσίου (Προύσης)
Στη Μάκρη η Λουιζίδειος Σχολή Μάκρης.
Στη Φιλαδέλφεια τα Θεολόγεια εκπαιδευτήρια Φιλαδέλφειας
Στην Κρήνη η Κρηναία Σχολή Αρρένων (1879).
Στην Αττάλεια η Αστική Σχολή Αττάλειας.
Και ο υπέροχος κατάλογος δεν έχει τελειωμό!
Όμως, μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη τον Μάιο του 1919 και τα συνεπακόλουθά της, εκτυλίχθηκε ένα από τα τραγικότερα δράματα της ελληνικής ιστορίας, με τη ρωμαίικη Μικρασία να καταστρέφεται και να οδηγείται στην προσφυγιά!
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες υποχρεώθηκαν να αφήσουν τις κοιτίδες τους σε τούρκικα χέρια αλλά δεν ξέχασαν ποτέ τις αλησμόνητες πατρίδες τους!
Οι απόγονοι του Ηράκλειτου, του Απολλώνιου του Τυανέα, του Θαλή, του Αναξαγόρα και άλλων σπουδαίων της ελληνικής σκέψης απομακρύνθηκαν βίαια από τις εστίες τους και ήρθαν στην ελεύθερη Ελλάδα, μεταφέροντας εδώ το φως της Δικής μας Ανατολής!
Δεν είναι τυχαίο που ο άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, στο κείμενο της Αποκάλυψης απευθύνεται με τις θεόπνευστες επιστολές του στις επτά σπουδαιότερες πρωτοχριστιανικές εκκλησίες, που υπήρχαν τότε στη Μικρασιατική γη! Στις εκκλησίες της Εφέσου, της Σμύρνης, της Περγάμου, των Θυατείρων, των Σάρδεων, της Φιλαδελφείας και της Λαοδικείας.
Ούτε, βεβαίως το γεγονός πως στη μικρασιατική γη έγιναν τέσσερις Οικουμενικοί και δύο Περιφερειακές Σύνοδοι!
Σήμερα, στους τόπους της Μικρασίας έμειναν αμέτρητα μνημεία, ως αψευδείς μάρτυρες του παλιού μεγαλείου της ιστορίας των Ρωμιών της Δικής μας Ανατολής.
Περίπου 1.500.000 Ρωμιοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην ελεύθερη Ελλάδα, μένοντας σε προσφυγικούς καταυλισμούς και πρόχειρα παραπήγματα.
Τούτοι οι Έλληνες, με τις γνώσεις και τα ιδανικά τους, βοήθησαν σημαντικά στην αναζωογόνηση, την άνθιση, τη θεμελίωση και τη δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, τιμώντας την ιστορία των προγόνων τους.
ευχαριστούμε θερμά τον κ. Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικό ερευνητικό, συγγραφέα.
διαβάστε επίσης: https://syndimotis.com/mitroktonia-telika-to-egklima-stin-cha/
Ακολουθήστε το ΣυνΔΗΜΟΤΗ:
✅ στο Google News ➡ https://bit.ly/3sDaadm
✅ στο Facebook ➡ https://bit.ly/3Jrx5Pk
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
