αφιέρωμα “Η Εκπαίδευση των Ελλήνων της Δικής μας Ανατολής”: γράφει ο Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας
Η Μικρασία των Ελλήνων, η Δική μας Ανατολή, διαχέει την πολιτισμική της αύρα στις ψυχές όλων μας.
Οι Ρωμιοί Μικρασιάτες ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, μεταφέροντας την αξιοσύνη, τη νοικοκυροσύνη και τον πολιτισμό τους σε μια χώρα που τα είχε ανάγκη, αφήνοντας πίσω τους δημιουργήματα χιλιάδων χρόνων να διαλαλούν την αλησμόνητη παρουσία τους.
Τα αρχοντικά, οι εκκλησίες, τα εκπαιδευτήρια και τόσα άλλα δημιουργήματά τους συνεχίζουν να κοσμούν τη μικρασιατική γη.
Χιλιάδες τόμοι θα μπορούσαν να γραφούν για την αέναη παρουσία τους εκεί.
Κι εμείς, προσκυνητές της ιστορικής μνήμης, θα επιχειρήσουμε μια αναδρομή στην παρεχόμενη εκπαίδευση στα χιλιάδες ρωμαίικα εκπαιδευτήρια της καθ’ ημάς Ανατολής, που λειτουργούσαν τα δίσεκτα χρόνια, πριν από τη μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών.
Κι επειδή, όπως είναι φυσικό, δεν είναι δυνατό να τα αναφέρουμε όλα σε ένα κείμενο, θα μιλήσουμε για τα σπουδαιότερα!
Έτσι απλά, για να μην αφήσουμε τη λήθη να σβήσει τη μνήμη και να συνειδητοποιήσουμε τι είχαμε και τι χάσαμε.
Η σπουδαιότερη δύναμη ενός λαού είναι η παιδεία του.
Η διάπλαση των νέων Ρωμιών της Μικρασίας σε σχολικά εκπαιδευτήρια διακόπηκε, μετά την κατάκτησή τους από τους Σελτζούκους και μετέπειτα από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Οι μούσες έφυγαν από τους τόπους τους. Αιώνες σκοταδιστικοί πέρασαν, με μοναδικά καντήλια εκπαιδευτικού φωτός εκείνα των απλών κληρικών, που, με την καθοδήγηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, φλόγιζαν τις ψυχές όσων Ρωμιόπουλων είχαν την τύχη να τους έχουν καθοδηγητές.
Οι δυσκολίες επιβίωσης και η παντελής έλλειψη εκπαιδευτικής πολιτικής οδήγησε το Γένος των Ελλήνων μακριά από τα φώτα της μορφωτικής αναγέννησης.
Μετά τον 19ο αιώνα, η αμάθεια άρχισε αργά αλλά σταθερά να αποσύρεται, αποδιωγμένη από τα φώτα της μορφωτικής αναγέννησης του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Η κιβωτός της ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη έως τον απλό μοναχό συνέχισε να τους ενισχύει όπου και όπως μπορούσε. Νάρθηκες εκκλησιών και κελιά μοναστηριών έγιναν σχολικές αίθουσες που διαπότιζαν με ιδανικά τα ελληνόπουλα.
Όμως, η διδασκαλία από, αγράμματους συνήθως μοναχούς και ιερείς, σε μοναστήρια και εκκλησίες ήταν παιδεία ανάγκης, κάτι που γνώριζαν οι ταγοί των ελληνικών κοινοτήτων.
Στα δύσκολα εκείνα χρόνια ανέλαβαν τη σχολική ζωή η εκκλησία, οι κοινότητες των Ελλήνων και οι ευεργέτες τους.
Με ενέργειές τους άρχισε η μεγάλη πνευματική αναγέννηση των τόπων τους!
Σε όλη τη Δική μας Ανατολή, όπου υπήρχε το ρωμαίικο, η παιδεία αποτέλεσε την κινητήρια δύναμή τους.
Ο Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως (1871-1872) προμήθευε με βιβλία όσα σχολεία δεν μπορούσαν, λόγω οικονομικών δυσκολιών, να τα προμηθεύουν στους μαθητές τους, και ενίσχυε οικονομικά τις ελληνικές κοινότητες, για να αναβαθμίσουν τα γραμματοδιδασκαλεία σε δημοτικά σχολεία.
Το 1873 δημιουργήθηκε η «Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή», με σκοπό την κεντρική επιστασία και εποπτεία για το υλικό και τα προγράμματα των ελληνικών σχολείων στη Μικρασία. Αρωγός της ήταν ο «Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος Κωνσταντινουπόλεως», ο «πατήρ και γεννήτωρ των εν τη Ανατολή Συλλόγων», που τα έτη 1871 – 1914 βοήθησε στην εκπαίδευση των Ελλήνων της Μικρασίας και την αναγέννηση των ρωμαίικων τόπων της Ανατολής μέσω της ελληνικής παιδείας.
Το 1891 Μικρασιάτες Έλληνες που βρίσκονταν στην ελεύθερη Αθήνα, ίδρυσαν το σύλλογο «Ανατολή». Ανάμεσά τους ξεχώριζαν ο καθηγητής φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Αθηνών Μαργαρίτης Ευαγγελίδης, ο Καππαδόκης καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών Παύλος Καρολίδης, ο μουσικολόγος Γεώργιος Παχτίκος και άλλοι.
Τον Ύμνο του Συλλόγου έγραψε ο Αχιλλέας Κεκαϊδίτης, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του, τον οποίον μελοποίησε ο μουσικολόγος Γεώργιος Παχτίκος.
Τα λόγια από τον Ύμνο του Συλλόγου «Ανατολή» ήταν:
«Του ήλιου μητέρα, της δόξης πατρίδα, Εστία θρησκείας, του κόσμου κοιτίδα Ανατολή.
Μουσών κατοικία, του έρωτος χώρα, το θείον σου χώμα, ακόμα και τώρα μυροβολεί.
Σ’ ερείπια μαύρ’ αν σ’ αφήκαν θαμμένη και σ’ έχουν ξεχάσει δικοί σου και ξένοι χωρίς καρδιά, πετούν απ’ τη στάχτη σου σπίθες κρυμμένες γλυκές σου ελπίδες εδώ μαζευμένες λίγα παιδιά».
Σκοπός της «Ανατολής» ήταν να εξετάσουν τις πνευματικές ανάγκες της «παλαιφάτου χώρας» της Μικράς Ασίας και να προσφέρουν κάθε αρωγή, υλική, ηθική και πνευματική, στις ελληνικές μικρασιάτικες κοινότητες, όπως επίσης να βοηθήσουν τους τουρκοφωνήσαντες συμπατριώτες τους, να ξαναμιλήσουν τη γλώσσα των προγόνων τους.
Οι της «Ανατολής» έχτιζαν σχολεία και τα λειτουργούσαν στέλνοντας δασκάλους και ωρολόγια προγράμματα, προσφέροντας βιβλία, πίνακες, χάρτες και άλλο εποπτικό υλικό, οργανώνοντας την εκπαίδευση των συμπατριωτών τους.
Η δράση του συλλόγου υπήρξε καταλυτική, καθώς, με καλή οργάνωση και μελετημένο τρόπο, τα ρωμιόπουλα μορφώνονταν πλέον σε ελληνικά ιδρύματα, όπως εκείνο της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, της Ριζαρείου Ιερατικής Σχολής, του ιεροδιδασκαλείου της Πάτμου και του ιεροδιδασκαλείου στο Ζιντζίντερε της Καππαδοκίας.
Φωτισμένοι Έλληνες γίνονταν δάσκαλοι και στέλνονταν να διδάξουν σε σχολεία των Ρωμιών της Μικράς Ασίας.
Ταυτόχρονα έστελναν οδηγίες για τη σύνταξη των ωρολογίων προγραμμάτων, ενώ στις φτωχές κοινότητες έχτιζαν σχολεία και τα λειτουργούσαν προσφέροντας βιβλία, πίνακες, χάρτες και άλλο εποπτικό υλικό.
Όλα αυτά, σε συνάρτηση με την έκδοση από τον Ιανουάριο του 1896 του περιοδικού συγγράμματος «Ξενοφάνης», βοήθησαν τους Ελληνικούς Ορθόδοξους πληθυσμούς στην ιστορική και πολιτιστική τους αναζωογόνηση.
Σχολεία ιδρύονταν και λειτουργούσαν για την ανύψωση του πνευματικού και κοινωνικού επιπέδου τους.
Οι μαθητές γέμιζαν με ενθουσιασμό τις τάξεις και ρουφούσαν τις γνώσεις, που θα τους χρησίμευαν και θα γίνονταν εφαλτήριο στη ζωή τους.
Η ελληνική γλώσσα, η αριθμητική και άλλα μαθήματα φώλιαζαν στις ψυχές τους και δημιουργούσαν τους αναγεννημένους, εγγράμματους Έλληνες.
Οι νέες γνώσεις αύξησαν ποιοτικά τις εμπορικές τους δραστηριότητες και ανέβασαν πολλούς σε ύπατα αξιώματα της οθωμανικής διοίκησης, από τα οποία βοηθούσαν την ομογένειά τους.
Όλα εκείνα, βέβαια, δημιουργήθηκαν με μεγάλες δυσκολίες, γιατί τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν πολλά! ……………………
….έπεται συνέχεια το αφιέρωμα κάθε Τρίτη βράδυ…
ευχαριστούμε θερμά τον κ. Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικό ερευνητικό, συγγραφέα για το κείμενο που μας παραχώρησε.
Διαβάστε επίσης: https://syndimotis.com/d-lagkada-programma-ekdiloseon-tis-eth/
Ακολουθήστε το ΣυνΔΗΜΟΤΗ:
✅ στο Google News ➡ https://bit.ly/3sDaadm
✅ στο Facebook ➡ https://bit.ly/3Jrx5Pk
και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
