Μέρος 2ο αφιέρωμα “Η Εκπαίδευση των Ελλήνων της Δικής μας Ανατολής”: γράφει ο Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας
-συνέχεια από την προηγούμενη Τρίτη-
Όλα εκείνα, βέβαια, δημιουργήθηκαν με μεγάλες δυσκολίες, γιατί τα προβλήματα που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν πολλά!
Δεν υπήρχε κάποιο ενιαίο οργανωτικό κέντρο για τη λειτουργία των σχολείων, ούτε κάποιο εκπαιδευτικό σύστημα, το δε οθωμανικό κράτος δεν ενδιαφερόταν να χρηματοδοτήσει την εκπαίδευσή τους.
Δίχως οργανωτικό κέντρο η εκπαίδευση γινόταν με διάφορους τύπους σχολείων, στα οποία, λόγω του γεγονότος πως δεν υπήρχαν επαρκή ανώτερα ιδρύματα που θα έβγαζαν πτυχιούχους διδασκάλους, με δυσκολία έβρισκαν διδακτικό προσωπικό.
Παρ’ όλα αυτά, τα κοινοτικά, τα ιδιωτικά και τα εκκλησιαστικά σχολεία άρχισαν να λειτουργούν και με τον καιρό να πλήθαιναν!
Φτάνοντας στα 1912, στις 1.300 περίπου ελληνικές κοινότητες της Μικρασίας λειτουργούσαν, με βοήθειες ευεργετών, εκκλησίας και άλλων φιλομαθών Ρωμιών, γύρω στα 2.200 σχολεία.
Απαραίτητη προϋπόθεση για λειτουργία καλών σχολείων ήταν να υπάρχουν χρήματα. Με το έργο αυτό επιφορτίζονταν οι δημογεροντίες, που, εκτός των άλλων, διόριζαν τους εκπαιδευτικούς.
Δεν ήταν λίγες οι φορές, που νάρθηκες εκκλησιών λειτούργησαν ως σχολικές τάξεις, στις οποίες ολιγογράμματοι καλόγεροι και ιερείς, δίχως κάποια μέθοδο διδασκαλίας, διδακτικά βιβλία και εποπτικά μέσα, δίδασκαν στα ρωμιόπουλα τα λίγα κολλυβογράμματα που γνώριζαν, μαθαίνοντας την άλφα βήτα ψέλνοντας, κάτι που ωφελούσε και την ψαλτική τους δεινότητα.
Τα γραμματο διδασκαλεία αποτέλεσαν τα πρώτα σχολεία, αλλά η ποιότητα των παρεχόμενων γνώσεων σε αυτά ήταν χαμηλή γιατί συνήθως δίδασκαν δάσκαλοι με μειωμένα προσόντα. Ορισμένες φορές δίδασκαν στα σχολεία αυτά και δάσκαλοι που μισθοδοτούνταν από τη δημογεροντία των κοινοτήτων, τους γονείς ή την εκκλησία. Η προσφορά των γραμματοδιδασκαλείων ήταν πολύ σημαντική για την πρώτη υποτυπώδη εκπαίδευση των Ελληνόπουλων της Μικρασίας.
Όταν, μετά το 1856,οι καταστάσεις έγιναν ευνοϊκότερες από το διάταγμα του «Χάττι Χουμαγιούν», οι ρωμαίικες κοινότητες, προκειμένου να διαχειριστούν τον μεγάλο αριθμό μαθητών, λειτούργησαν στη θέση τους τα λεγόμενα αλληλοδιδακτικά σχολεία, όπου οι δάσκαλοι εκπαίδευαν ως βοηθούς τους τους καλύτερους από τους μεγαλύτερους μαθητές, οι οποίοι με τη σειρά τους δίδασκαν και επέβλεπαν μικρότερους ή πιο αδύναμους συμμαθητές τους.
Σε λίγα χρόνια, αγόρια και κορίτσια φοιτούσαν πλέον σε αρρεναγωγεία και παρθεναγωγεία.
Σκοπός των παρθεναγωγείων ήταν να μάθουν την ελληνική γλώσσα τα κορίτσια ώστε να μπορούν να αλληλογραφούν με τους ξενιτεμένους τους, να βοηθούν στη μόρφωση των παιδιών τους και να αποκτήσουν γνώσεις μαγειρικής, ραπτικής, κοπτικής, κεντημάτων και άλλα.
Ταυτόχρονα άρχισαν να λειτουργούν και ιδιωτικά σχολεία.
Και η σπίθα της γνώσης έγινε πυρκαγιά Παιδείας, με δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, ορφανοτροφεία και άλλα ιδρύματα να λειτουργούν σε όλες τις κοινότητες των Ελλήνων της Μικρασίας.
Ξεκινώντας τη γρήγορη περιήγησή μας σε αυτές κάνουμε αρχή από την Πόλη του Κωνσταντίνου!
Στην Κωνσταντινούπολη βρίσκουμε την Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, που ιδρύθηκε από τον Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο μετά την άλωση της Πόλης, με σκοπό να συνεχιστεί η παιδευτική καλλιέργεια του υπόδουλου Γένους. Η προσφορά της στο ελληνικό Γένος ήταν σημαντικότατη!
Το Ζάππειο Παρθεναγωγείο Κωνσταντινουπόλεως ιδρύθηκε το 1875 και λειτούργησε σε ένα παλαιό νοικιασμένο κτήριο. Το 1885 στεγάστηκε στην περιοχή του Πέραν στο σημερινό ιδιόκτητο οικοδόμημα, υπέροχης αρχιτεκτονικής, και εθεωρείτο σχολείο ισότιμο του Αρσακείου. Οι οικότροφες μαθήτριες του Ζαππείου ονομάζονταν «Ζαππίδες» ή «Ζαππιάδες». Είχαν ιδιαίτερη κλίση στις τέχνες, ήσαν άψογες στην εμφάνισή τους και στη στολή τους είχαν στο στήθος το διακριτικό γράμμα «Ζ».
Το Εθνικό Ιωακείμειο Παρθεναγωγείο της Κωνσταντινούπολης ιδρύθηκε το 1882, με εποπτεύουσα αρχή το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σκοπός του ήταν να προσφέρει επιστημονικές γνώσεις και να εμπνεύσει τις μαθήτριες με τις χριστιανικές αξίες.Την εκπαιδευτική χρονιά 1920-1021 φοιτούσαν σε αυτό περίπου 500 μαθήτριες, οι απόφοιτες Ιωακειμειάδες, όπως αποκαλούνταν γίνονταν δασκάλες σε σχολεία της Πόλης.
Και πάμε στον Πόντο, όπου, πριν από το διάταγμα «Χάττι Χουμαγιούν» του 1856, η εκπαίδευση γινόταν στοιχειωδώς από την Εκκλησία, με σπουδαιότερες τις μεγάλες μονές της Παναγίας Σουμελά, του αγίου Ιωάννη Βαζελώνα, του Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα και άλλες μικρότερες.
Μετά το 1880, η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης απογειώνεται και παρέχεται πλέον σε ειδικά διδακτήρια των ποντιακών κοινοτήτων, από εκπαιδευμένους διδασκάλους.
Φτάνοντας στις αρχές του 19ου αιώνα λειτουργούν σχολεία ακόμη και στα μικρότερα χωριά των Ποντίων, που ως πολίτες φημίζονταν για το μέριμνα και την αγάπη τους στα καλά της Παιδείας.
Σημαντικότερο εκπαιδευτήριο στον Πόντο ήταν το «Ελληνικό Φροντιστήριο της Τραπεζούντας», ο φάρος της Ανατολής, που ιδρύθηκε το 1682 και βοήθησε τα μέγιστα στο ανέβασμα της Παιδείας και την ανάδειξη μεγάλων διανοούμενων.
Μετά το 1817, στεγάστηκε σε διάφορα διδακτήρια, με τελικό το σύγχρονο επιβλητικό εκπαιδευτήριο στην παραλία της Τραπεζούντας, που αποπερατώθηκε το 1902. Με αγώνες πολιτών, κοινοτήτων και της εκκλησίας έγινε αναβάθμισή του σε πλήρες γυμνάσιο, ισότιμο των Γυμνασίων του ελληνικού κράτους. Ένα εκπαιδευτήριο σπουδαίο, που προσέφερε πολλά στο Γένος των Ελλήνων.
Συνεχίζουμε στην περιοχή της Καππαδοκίας.
Η εκπαίδευση στις κοινότητες των Ελλήνων της Καππαδοκίας άρχισε από την πρωτεύουσά τους Καισάρεια, όπου το 1792 υπήρχε ένα υποτυπώδες σχολείο και μετά το 1871 λειτουργούσαν ένα Αλληλοδιδακτικό σχολείο, ένα Ελληνικό σχολείο και ένα Παρθεναγωγείο.
Όμως στα περισσότερα χωριά η εκπαίδευση τα χρόνια εκείνα γινόταν βασικά από εμψυχωμένους αλλά δίχως ιδιαίτερες γνώσεις ιερείς και μοναχούς, σε δωμάτια σπιτιών ή εκκλησιαστικά κτίρια, με το Ψαλτήρι και την Οκτώηχο.
Τούτο μετά τις 2-8-1891 άλλαξε, όταν με τη βοήθεια ευεργετών χτίστηκε και λειτούργησε στο Ζιντζίντερε λαμπρό διδακτήριο, όπου στεγάστηκε η Ιερατική Σχολή.
Με την πάροδο του χρόνου, η πνευματική κυψέλη της Μονής του Τιμίου Προδρόμου αναδείχτηκε σε φυτώριο των καλύτερων και διαπρεπέστερων Ελλήνων δασκάλων, οι οποίοι αποφοίτησαν από σπουδαία εκπαιδευτήρια που λειτούργησαν στο Ζινζτίντερε, και συνέβαλαν στο διαφωτισμό των συμπατριωτών τους.
Όλα εκείνα έδεσαν μεταξύ τους και ολοκληρώθηκαν το 1911, με το Διδασκαλείο των Νηπιαγωγών, που λειτούργησε στον ίδιο χώρο.
Η Μονή του Τιμίου Προδρόμου αποτέλεσε το κέντρο της πνευματικής αναγέννησης του Ελληνισμού της Ανατολής.
Οι Ρωμιοί της Καππαδοκίας ζούσαν χρόνια μεγάλης πνευματικής αναγέννησης.
Στην εφημερίδα «Νεολόγος», στις 19 Αυγούστου του 1887, διαβάζουμε πως στα τέλη του 19ου αιώνα, τα σχολεία των ελληνικών κοινοτήτων της Καππαδοκίας έδιναν τα φώτα της Παιδείας δωρεάν στα ελληνόπουλα και «…κατά την εκτίμηση των ιδίων των Καππαδοκών τα σχολεία τους ήταν η βάσις και το θεμέλιον της παρ’ ημίν κοινωνικής αναμορφώσεως…όθεν μάλλον αξιέπαινοι οι φιλόμουσοι άνδρες, οίτινες ως ανταμοιβήν ουχί επιδείξεις, αλλά την εκ του καθήκοντος εκπληρώσεως γλυκεία ηδονήν απεκδεχόμενοι ενδελεχώς και αθορύβως εργάζονται υπέρ της εκπαιδεύσεως των πτωχών και απροστατεύτων παίδων».
Είναι χαρακτηριστικός ο λόγος του γεωγράφου Elisee Reclus, που εκείνα τα χρόνια σημείωνε πως σαν τους Έλληνες της Μικράς Ασίας κανένας άλλος λαός δε γνωρίζει καλύτερα να εξασφαλίζει το μέλλον των παιδιών του. Σε κάθε πόλη, έλεγε, η κύρια μέριμνα ήταν τα σχολεία. Οι έμποροι, όταν τελείωναν τις εμπορικές τους συμφωνίες, συζητούσαν για τις παιδαγωγικές μεθόδους, ενθαρρύνοντας το ζήλο των μαθητών με βραβεία και δώρα.
Δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, ορφανοτροφεία και άλλα ιδρύματα, δημιουργούνται σε όλες τις κοινότητες των Ελλήνων της Καππαδοκίας.
Κάνοντας μια γρήγορη αναδρομή σε αυτές, πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών, παρατηρούμε πως οι Ρωμιοί Καππαδόκες αγαπούσαν ιδιαίτερα τα γράμματα και δεν υπήρχε κοινότητα δίχως σχολείο. Ξεχώριζαν για την παρεχόμενη εκπαίδευσή τους τα σχολεία του Ζιντζίντερε, της Καρβάλης, της Νεάπολης, της Σινασού, της Μουταλάσκης, του Ανδρονίκιου, της Κελμίρας, του Προκοπίου και της Μαλακοπής.
έπεται συνέχεια την επόμενη Τρίτη, με την εκπαίδευση στην πανέμορφη Σμύρνη….
ευχαριστούμε θερμά τον κ. Συμεών Κοιμίσογλου, ιστορικό ερευνητικό, συγγραφέα.
διαβάστε επίσης:https://syndimotis.com/i-ekpaideysi-ton-ellinon-tis-dikis-ma/
Ακολουθήστε το ΣυνΔΗΜΟΤΗ:✅ στο Google News ➡ https://bit.ly/3sDaadm✅ στο Facebook ➡ https://bit.ly/3Jrx5Pkκαι μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
